Εγκυκλοπαίδεια

Η διατροφή των αρχαίων Ελλήνων

Τι φαντάζεστε θα γινόταν εάν είμασταν σήμερα στο ίδιο τραπέζι με κάποιους από τους αρχαίους Έλληνες προγόνους μας, όπως τον Ηρόδοτο, τον Σωκράτη, τον Αριστοτέλη ή τον Αριστοφάνη; Να είστε σίγουροι πως θα τους τρομάζαμε με τον πλούτο και την ποικιλία των φαγητών που θα τους προσφέραμε.

Κι αυτό γιατί δεκάδες από τις σημερινές βασικές τροφές ήταν εντελώς άγνωστες στους αρχαίους Έλληνες, όπως για παράδειγμα η πατάτα ή η ντομάτα, δύο από τα βασικότερα είδη της σημερινής διατροφής μας, που έγινε γνωστή στους Ευρωπαίους από τον 15ο αιώνα και στην Ελλάδα ήρθαν λίγο αργότερα (η πατάτα το 1832)

Άγνωστα επίσης ήταν στους προγόνους μας και γενικά σε όλους τους Μεσογειακούς λαούς, το ρύζι, η ζάχαρη, το καλαμπόκι, ο καφές, οι μελιτζάνες, οι πιπεριές, οι μπάμιες, τα πορτοκάλια και τα λεμόνια, το κακάο και διάφορα μπαχαρικά, διάφορα ποτά, ακόμη και το ούζο (αφού μάλλον αγνοούσαν τον τρόπο της απόσταξής του) τα ζυμαρικά, και ένα πλήθος από άλλα προϊόντα.

Παρ’ όλες όμως τις ελλείψεις τόσων βασικών σημερινών αγαθών, οι αρχαίοι Έλληνες ήταν καλοφαγάδες! Στα συμπόσιά τους τα τραπέζια ήταν βαρυφορτωμένα και το κρασί έρεε άφθονο.

Σ’ ένα πλούσιο δείπνο στην Αθήνα (περίπου τον 5ο π.Χ. αιώνα) μπορούσε κανείς να δει τυρί από την Αχαΐα, σύκα και μέλι από την Αττική, ‘αίθοπα οίνο’ από τη Χίο και τη Λέσβο, θαλασσινά από τις πλούσιες ακτές της Εύβοιας, δαμάσκηνα από τη Δαμασκό της Συρίας, κριθαρένιο ψωμί από την Πύλο, φάβα ή ζωμό από μπιζέλια, τηγανίτες βουτηγμένες στο λάδι και γαρνιρισμένες με μέλι, τυρί αλογίσιο (που έτρωγαν μόνο οι ‘πολεμοχαρείς’), βραστούς βολβούς, ραπάνια για να φεύγει το μεθύσι και βέβαια τις πίτες της Αθήνας, καύχημα της πόλης, παραγεμισμένες με τυρί, μέλι και διάφορα ‘νωγαλεύματα (δηλαδή γλυκά).

Αν και υπήρχαν Έλληνες που η τροφή τους αποτελούνταν από πολλά διαφορετικά εδέσματα, η Αθήνα και γενικότερα το μεγαλύτερο μέρος της Αρχαίας Ελλάδα αντιμετώπιζε τις περισσότερες φορές ένα μεγάλο πρόβλημα και πολύ σημαντικό πρόβλημα: την φτώχεια, η οποία είχε γίνει σχεδόν μόνιμος σύντροφος. Το σχετικά άγονο έδαφος της Ελλάδας με την περιορισμένη παραγωγή, η δύσκολη και αργή συγκοινωνία και βέβαια οι πολύχρονοι και (δυστυχώς συχνοί..) πόλεμοι είχαν όπως ήταν φυσικό μεγάλη επίδραση και στη διατροφή των προγόνων μας. 

Η Αττική ήταν ‘λεπτόγεως(άπαχη και άγονη γη δηλαδή) και εξαιτίας του μεγάλου προβλήματος έλλειψης νερού για άδρευση, η παραγωγή της ήταν αρκετά μικρή. Τα κύρια γεωργικά προϊόντα της αρχαίας Ελλάδας ήταν το κριθάρι, το σιτάρι, το κρασί, το λάδι και οι ελιές. Σε αυτά βασιζόταν και η διατροφή τους. Στην Αττική έβγαινε επίσης μέλι και σύκα που ήταν το πιο εκλεκτό φρούτο για τους αρχαίους. Το λάδι το χρησιμοποιούσαν εκτός από τα φαγητά τους, και για το φωτισμό, για την παρασκευή φαρμάκων και καλλυντικών και ήταν απαραίτητο για τους αθλητές, που το άλειφαν στα κορμιά τους στις παλαίστρες. Οι αρχαίοι Αθηναίοι ήταν οι διασημότεροι για την ολιγοφαγία τους, γι’ αυτό βγήκε και η έκφραση ‘αττικηρώς ζην’.

Οι αρχαίοι Έλληνες, δεν χρειαζόταν να ανακαλύψουν τα βιολογικά τρόφιμα και τον οικολογικό τρόπο ζωής. Ζούσαν με αυτά.